طبقه‌بندی مکمل‌ها بر اساس سطح شواهد

طبقه‌بندی مکمل‌ها بر اساس سطح شواهد

برای شفافیت کامل، ما مکمل‌ها را در سه سطح دسته‌بندی کرده‌ایم:

  • رده S (بنیان‌های غیرقابل مذاکره): مکمل‌هایی که اثربخشی آن‌ها آنقدر قطعی است که بحثی در موردشان وجود ندارد.
  • رده A (توربوشارژرهای عملکرد): مکمل‌هایی که به طور مستقیم یا غیرمستقیم، با افزایش کیفیت و حجم تمرین، به عضله‌سازی بیشتر کمک می‌کنند.
  • رده B (معماران پنهان): مواد مغذی که اغلب نادیده گرفته می‌شوند اما بدون آن‌ها، فرایند عضله‌سازی و ریکاوری ناقص است.

رده S: بنیان‌های غیرقابل مذاکره

اگر بودجه محدودی دارید، تمام تمرکز خود را روی این دو مورد بگذارید.

۱. کراتین مونوهیدرات (Creatine Monohydrate)

چرا کار می‌کند؟ کراتین، ذخایر فسفوکراتین عضلات شما را افزایش می‌دهد. این مولکول، سوخت اصلی سیستم انرژی ATP-PC است که در حرکات انفجاری و قدرتی (مانند وزنه‌برداری در ست‌های کم‌تکرار) استفاده می‌شود. کراتین به شما اجازه می‌دهد یک یا دو تکرار اضافی در ست‌های سنگین خود انجام دهید. همین حجم تمرینی بیشتر در طول زمان، به هایپرتروفی بیشتر ترجمه می‌شود.

نظر علم ۲۰۲۶: کراتین مونوهیدرات، پرتحقیق‌ترین، موثرترین و امن‌ترین مکمل ورزشی تاریخ است. فرم‌های جدیدتر (مانند HCL یا اتیل استر) هیچ برتری علمی اثبات‌شده‌ای نسبت به مونوهیدرات ندارند و فقط گران‌تر هستند.

  • دوز و زمان‌بندی: روزانه ۳ تا ۵ گرم. نیازی به دوره بارگیری (Loading) یا چرخه‌بندی (Cycling) نیست. هر زمانی از روز می‌توانید مصرف کنید، اما مصرف آن به همراه یک وعده کربوهیدراتی می‌تواند جذب را کمی بهبود بخشد.
  • برای اطلاعات کامل‌تر در مورد نحوه عملکرد و انواع آن، به راهنمای جامع کراتین ما مراجعه کنید.

۲. پروتئین وی (Whey Protein)

چرا کار می‌کند؟ پروتئین وی یک مکمل «جادویی» نیست؛ بلکه یک راه بسیار راحت، سریع و اقتصادی برای تامین پروتئین مورد نیاز روزانه شماست. پروتئین، بلوک سازنده عضلات است و وی به دلیل پروفایل آمینواسیدی کامل (سرشار از لوسین) و سرعت جذب بالا، یک انتخاب ایده‌آل برای پنجره آنابولیک بعد از تمرین یا هر زمان دیگری از روز است.

نظر علم ۲۰۲۶: اهمیت دریافت پروتئین کافی (حدود ۱.۶ تا ۲.۲ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن) برای عضله‌سازی یک اصل علمی است. پروتئین وی تنها یک ابزار کارآمد برای رسیدن به این هدف است.

  • دوز و زمان‌بندی: یک تا دو اسکوپ (۲۵ تا ۵۰ گرم) در روز، بسته به نیاز پروتئین رژیم غذایی شما. بهترین زمان مصرف، بعد از تمرین است، اما می‌توان از آن در هر زمانی برای تکمیل وعده‌های غذایی استفاده کرد.
  • برای آشنایی با انواع پروتئین‌ها به صفحه راهنمای مکمل‌های پایه سر بزنید.

رده A: توربوشارژرهای عملکرد

این مکمل‌ها مستقیماً عضله نمی‌سازند، اما به شما اجازه می‌دهند سخت‌تر و طولانی‌تر تمرین کنید.

مکمل ها با اثربخشی قطعی

۳. سیترولین مالات (Citrulline Malate)

چرا کار می‌کند؟ سیترولین در بدن به آرژنین تبدیل شده و سطح نیتریک اکساید (NO) را افزایش می‌دهد. این امر باعث گشاد شدن عروق خونی، افزایش جریان خون به عضلات (پمپ عضلانی)، و دفع سریع‌تر مواد زائد مانند آمونیاک می‌شود. نتیجه؟ خستگی دیرتر و توانایی انجام ست‌های بیشتر.

نظر علم ۲۰۲۶: شواهد قوی نشان می‌دهند که سیترولین مالات (در نسبت ۲:۱) به طور قابل توجهی عملکرد ورزشی در ست‌های با تکرار متوسط تا بالا را بهبود بخشیده و درد عضلانی تاخیری (DOMS) را کاهش می‌دهد.

  • دوز و زمان‌بندی: ۶ تا ۸ گرم سیترولین مالات، حدود ۳۰ تا ۶۰ دقیقه قبل از تمرین.

۴. بتا آلانین (Beta-Alanine)

چرا کار می‌کند؟ بتا آلانین با اسید آمینه هیستیدین ترکیب شده و کارنوزین را در عضلات شما تولید می‌کند. کارنوزین یک بافر اسیدی قوی است؛ یعنی با یون‌های هیدروژن (H+) که باعث احساس سوزش و خستگی در ست‌های طولانی (محدوده زمانی ۶۰ تا ۲۴۰ ثانیه) می‌شوند، مقابله می‌کند. این به شما اجازه می‌دهد چند تکرار بیشتر در این محدوده انجام دهید.

نظر علم ۲۰۲۶: اثربخشی بتا آلانین برای بهبود استقامت عضلانی کاملاً اثبات شده است. احساس گزگز شدن پوست (پارستزیا) یک عارضه جانبی بی‌خطر و موقتی است.

  • دوز و زمان‌بندی: ۳.۲ تا ۶.۴ گرم در روز. برای جلوگیری از حس گزگز شدن، بهتر است دوز را به چند وعده ۱.۶ گرمی در طول روز تقسیم کنید. بتا آلانین نیاز به دوره اشباع (حدود ۴ هفته) دارد و زمان‌بندی روزانه آن مهم‌تر از مصرف قبل از تمرین است.

۵. کافئین (Caffeine)

چرا کار می‌کند؟ کافئین سیستم عصبی مرکزی را تحریک کرده، درک شما از خستگی و درد را کاهش داده و به آزادسازی آدرنالین کمک می‌کند. این منجر به افزایش قدرت، تمرکز و توان خروجی در طول تمرین می‌شود.

نظر علم ۲۰۲۶: کافئین یکی از موثرترین و ارزان‌ترین ابزارهای افزایش عملکرد ورزشی است. بدن به آن عادت می‌کند، بنابراین استفاده دوره‌ای (مثلاً برای روزهای تمرینی سنگین) می‌تواند اثربخشی آن را حفظ کند.

  • دوز و زمان‌بندی: ۳ تا ۶ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، حدود ۴۵ تا ۶۰ دقیقه قبل از تمرین.
  • برای جزئیات بیشتر به راهنمای جامع کافئین مراجعه کنید.

رده B: معماران پنهان

شما مستقیماً اثر این‌ها را حس نمی‌کنید، اما کمبودشان تمام تلاش‌های شما را بی‌نتیجه می‌گذارد.

مکمل های علمی

۶. ویتامین D3

چرا کار می‌کند؟ ویتامین D در واقع یک پرو-هورمون است که نقش مستقیمی در عملکرد عضلات، سنتز پروتئین و تنظیم هورمون‌های آنابولیک مانند تستوسترون دارد. کمبود آن (که در ایران بسیار شایع است) می‌تواند قدرت و توانایی ریکاوری شما را مختل کند.

نظر علم ۲۰۲۶: حفظ سطح مطلوب ویتامین D خون (بالای ng/mL 30-40) برای تمام ورزشکاران ضروری است.

  • دوز و زمان‌بندی: دوز به سطح فعلی شما بستگی دارد، اما مصرف روزانه ۱۰۰۰ تا ۴۰۰۰ واحد بین‌المللی (IU) برای اکثر افراد ایمن و موثر است. حتماً آن را با یک وعده غذایی حاوی چربی مصرف کنید.
  • همه چیز را در راهنمای جامع ویتامین D بخوانید.

۷. منیزیم (فرم‌های با جذب بالا)

چرا کار می‌کند؟ منیزیم در بیش از ۳۰۰ واکنش بیوشیمیایی بدن، از جمله تولید انرژی (ATP)، سنتز پروتئین، و عملکرد صحیح اعصاب و عضلات نقش دارد. ورزشکاران به دلیل تعریق و استرس، منیزیم زیادی از دست می‌دهند. کمبود آن منجر به گرفتگی عضلات، خستگی و کیفیت خواب پایین می‌شود.

نظر علم ۲۰۲۶: ورزشکاران نیاز بیشتری به منیزیم دارند. فرم‌های کلاته مانند گلیسینات، مالات یا سیترات جذب بسیار بهتری نسبت به فرم ارزان اکساید دارند.

  • دوز و زمان‌بندی: ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلی‌گرم منیزیم اِلمنتال در روز. بهترین زمان مصرف منیزیم گلیسینات، قبل از خواب برای بهبود ریکاوری است.

مکمل‌هایی که در این لیست نیستند و چرا

  • BCAA: آمینواسیدهای شاخه‌دار به تنهایی برای تحریک سنتز پروتئین کافی نیستند. شما به تمام ۹ آمینواسید ضروری (EAA) نیاز دارید که در پروتئین وی یا منابع کامل غذایی یافت می‌شوند. مصرف BCAA در اکثر موارد اتلاف پول است.
  • گلوتامین: بدن به اندازه کافی گلوتامین تولید می‌کند و مصرف مکمل آن در افراد سالم، تأثیر قابل توجهی بر عضله‌سازی یا ریکاوری ندارد.
  • تست بوسترها (Testosterone Boosters): اکثر ترکیبات گیاهی که به عنوان تقویت‌کننده تستوسترون به فروش می‌رسند، تأثیر ناچیز یا هیچ تأثیری بر سطح تستوسترون در محدوده فیزیولوژیک ندارند.

نتیجه‌گیری نهایی

عضله‌سازی یک فرایند ساده است: سخت تمرین کنید، به اندازه کافی پروتئین و کالری بخورید، و خوب بخوابید. مکمل‌ها قرار نیست معجزه کنند؛ آن‌ها فقط می‌توانند این فرایند را ۱۰ تا ۱۵ درصد بهینه‌تر کنند.

لیست بالا، چکیده‌ی معتبرترین شواهد علمی تا سال ۲۰۲۶ است. با تمرکز بر این ۷ مکمل، شما هوشمندانه سرمایه‌گذاری کرده و از هدر دادن پول برای محصولاتی که فقط وعده می‌دهند، جلوگیری می‌کنید.