تعادل نیتروژن چیست؟ | نقش پروتئین در عملکرد و تعادل نیتروژن بدن در اپیزود چهارم از فصل پروتئین ها رادیو تغذیه

تعادل نیتروژن چیست؟

از آنجا که پروتئین‌های موجود در بدن به طور مداوم تجزیه شده و باید مجدداً سنتز شوند، ورود روزانه‌ی اسیدهای آمینه جدید به مخزن اسیدهای آمینه‌ی بدن ضروری است. هدف هر برنامه‌ی غذایی باید تأمین مقدار کافی اسیدهای آمینه برای پشتیبانی از افزایش سنتز پروتئین ناشی از تمرین و رقابت ورزشی، و در عین حال، برآوردن نیازهای اساسی بدن در جهت حفظ عملکردهای پایه باشد.

یکی از روش‌های تعیین اینکه آیا نیاز پروتئینی فرد تأمین شده است یا خیر، اندازه‌گیری تعادل نیتروژن است.

تعادل نیتروژن زمانی در بدن برقرار می‌شود که میزان دریافت نیتروژن (یعنی جذب پروتئین) برابر با میزان دفع نیتروژن (یعنی تجزیه و دفع پروتئین) باشد. وضعیت تعادل نیتروژن را می‌توان با معادله زیر محاسبه کرد:

(نیتروژن دریافتی) – (نیتروژن دفع‌شده) = وضعیت نیتروژن

از آنجا که پروتئین غذایی منبع اصلی نیتروژن است، مقدار «نیتروژن دریافتی» را می‌توان از طریق پایش مصرف روزانه پروتئین برآورد کرد. در مقابل، تعیین مقدار «نیتروژن دفع‌شده» پیچیده‌تر است.

پروتئین‌ها به طور مستمر از بدن دفع می‌شوند. بخشی از پروتئین‌ها از سطح خارجی بدن و بر اثر سایش مکانیکی از دست می‌روند (مانند پوست کنده‌شده، ناخن شکسته یا موهای ریخته‌شده)، اما بخش عمده از طریق متابولیسم سلولی دفع می‌شود. هنگام تجزیه‌ی اسیدهای آمینه در بدن، گروه نیتروژن از مولکول جدا می‌شود. این نیتروژن آزادشده می‌تواند از طریق تشکیل اوره در کبد یا به مقدار بسیار کمتر، به صورت آمونیاک دفع شود. با اندازه‌گیری میزان اوره در ادرار و عرق، می‌توان مقدار نیتروژن دفع‌شده را برآورد کرد. اگر بدن در تعادل نیتروژن باشد، اختلاف بین نیتروژن دریافتی (از طریق پروتئین غذایی) و نیتروژن دفع‌شده (از طریق اوره دفعی) برابر با صفر خواهد بود.

• تعادل مثبت نیتروژن نشان می‌دهد که دریافت پروتئین (نیتروژن ورودی) بیشتر از پروتئین دفع‌شده (نیتروژن خروجی) است. این حالت به معنای ذخیره نیتروژن در بدن و استفاده از آن برای ساخت بافت‌های بدون چربی (Lean Tissue) است. برای مثال، این وضعیت می‌تواند در ورزشکاری که تمرینات مقاومتی انجام می‌دهد و هم‌زمان کالری کافی و پروتئین بالا (اما متعادل) مصرف می‌کند، رخ دهد.
• در مقابل، برخی ورزشکاران ممکن است دچار تعادل منفی نیتروژن شوند. برای نمونه، ورزشکاران استقامتی که به شدت تمرین می‌کنند ولی کالری کافی برای رفع نیازهای روزانه‌ی خود دریافت نمی‌کنند، مجبور می‌شوند پروتئین‌های بدن را برای تأمین انرژی مصرف کنند که این امر باعث افزایش دفع نیتروژن می‌شود. تعادل منفی نیتروژن نامطلوب است، زیرا نشان‌دهنده‌ی تجزیه بافت‌های بدون چربی بدن می‌باشد.

به طور کلی، حداقل هدف برای هر ورزشکار باید حفظ تعادل نیتروژن باشد و در حالت ایده‌آل، رسیدن به تعادل مثبت نیتروژن توصیه می‌شود.

کسب برتری در عملکرد

در صورت دریافت ناکافی پروتئین، سلول‌ها قادر نخواهند بود بسیاری از آنزیم‌ها، هورمون‌ها و ترکیبات حیاتی دیگر را تولید کنند. علاوه بر این، ساختارهای بدن از جمله عضلات نیز بدون دریافت پروتئین کافی نمی‌توانند در شرایط تمرینات شدید، حفظ، ترمیم یا تقویت شوند. بنابراین، ورزشکاران باید به‌طور روزانه مواد غذایی سرشار از پروتئین مصرف کنند تا سلامت کلی بدن حفظ شود، عملکرد ورزشی بهینه گردد و از آسیب‌های مرتبط با فعالیت ورزشی جلوگیری به عمل آید.

دستیابی به برتری عملکردی

با مصرف کافی کالری و پروتئین روزانه، ورزشکاران می‌توانند تعادل نیتروژن خود را حفظ کنند و حتی به وضعیت مثبت نیتروژن دست یابند. تعادل نیتروژن مثبت نشان می‌دهد که ورزشکار در حالت «ساخت پروتئین» قرار دارد، نه در وضعیت تجزیه پروتئین؛ حالتی که می‌تواند تأثیر منفی بر عملکرد ورزشی داشته باشد.

سرفصل های بررسی شده در این اپیزود:

1. تعریف تعادل نیتروژن و اهمیت آن

2. فرآیند اندازه‌گیری تعادل نیتروژن

3. تعادل مثبت و منفی نیتروژن: چه زمانی رخ می‌دهند؟

4. هدف نهایی: حفظ تعادل نیتروژن برای ورزشکاران

5. اهمیت مصرف روزانه اسیدهای آمینه

6. نیتروژن دریافتی در مقابل نیتروژن دفع‌شده

7. فرآیند دفع نیتروژن

8. ورزشکاران و تعادل مثبت نیتروژن

9. دلایل بروز تعادل منفی نیتروژن در ورزشکاران